İÇİNDEKİLER
🔵 PARKİNSON HASTALIĞININ ARKASINDAN BİR BAKTERİ ÇIKTI
Bilimsel adı “desulfovibrio” olan bakteriler, beyin hücrelerinin içindeki proteinleri toksik kümeler oluşturmak üzere tetikleyen bileşikleri salgılıyor
Parkinson daha önce trikloroetilen adlı bir kimyasala maruziyetle de ilişkilendirilmişti
-Islak ve bataklık benzeri ortamlarda görülen yaygın bir bakteri türünün Parkinson hastalığının gelişiminde önemli bir rol oynadığı ortaya çıktı..
–Helsinki Üniversitesi ve Doğu Finlandiya Üniversitesi’ndeki araştırmacıların yeni bulguları:
” İlimsel adı “desulfovibrio” olan bakteriler, beyin hücrelerinin içindeki proteinleri toksik kümeler oluşturmak üzere tetikleyen bileşikleri salgılıyor..”
Yakın zamanda yapılan bir başka araştırma, dışkılarında Desulfovibrio bakterilerine daha yoğun rastlanan hastalardaki Parkinson’un ciddiyetinin arttığını göstermişti..
Hakemli bilimsel dergi Frontiers in Cellular and Infection Microbiology’de yayımlanan yeni araştırma da söz konusu çalışmayı teyit etmiş oldu..
Araştırma ekibi gelecekte bu bakterilerin tespit edildiği insanlarda hastalığı erken teşhis etmeyi ve hatta ilerlemesini yavaşlatmayı umuyor.
– Helsinki Üniversitesi’nden mikrobiyolog Per Saris:
“Bulgularımız, bu zararlı Desulfovibrio bakterilerinin taşıyan kişileri taramalara sokmayı mümkün kılıyor”
– Britanyalı doktor James Parkinson, Bu nörodejeneratif hastalığı yaklaşık iki yüzyıl önce tanımlamış ve bunun nörolojik bir rahatsızlık olduğunu söylemişti..
-Parkinson teşhisi konan hastaların beyinlerinin belirli bölgelerindeki hücrelerde Lewy cisimcikleri diye bilinen kümelere rastlanıyor..
-Bilimsel araştırmalar, bu mikroskobik malzeme yığınlarının a-sinüklein adı verilen bir protein türünden oluştuğunu gösteriyor..
Ancak bu kümelenmelerin ana nedeni bilinmiyordu. Parkinson aileden aktarılabilse de genetik, tüm vakaların yalnızca yaklaşık yüzde 10 ila 15’ini açıklıyor..
Benzer bir durum, bir başka nörodejeneratif hastalık olan multipl skleroz (MS) için de geçerliydi..
Geçen yıl araştırmacılar halk arasında öpücük hastalığı diye bilinen Epstein-Barr virüsünün (EBV) de MS’e neden olduğunu kanıtlamıştı..
Parkinson gibi nörodejeneratif hastalıklar çok sayıda yaşlı yetişkini etkiliyor. Hayatını kaybeden Ekonomiden Sorumlu Eski Devlet Bakanı Kemal Derviş de Parkinson tedavisi görüyordu..
Derviş, son 3 aydır yoğunlaşmış bir hastalık ve tedavi süreci geçiriyordu.
Independent Türkçe, Science Alert, Helsinki Üniversitesi//Derleyen: Çağla Üren
🔵 PD’Lİ KİŞİLER ŞUNLARI YAŞAYABİLİR
*Tremor, esas olarak istirahatte ve ellerde hap yuvarlanma titremesi olarak tanımlanır.. Diğer titreme biçimleri mümkündür
*Bradikinezi
*Uzuv sertliği
*Yürüyüş ve denge sorunları
Nedeni büyük ölçüde bilinmemektedir..
Tedavisi olmamasına rağmen, tedavi seçenekleri değişiklik gösterir ve ilaç ve ameliyatı içerir..
Parkinson’un kendisi ölümcül olmasa da, hastalık komplikasyonları ciddi olabilir..
Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), PD’den kaynaklanan komplikasyonları Amerika Birleşik Devletleri’nde 14. ölüm nedeni olarak değerlendirdi..
Parkinson hastalığıyla iyi yaşamanın ilk adımı, hastalığı ve ilerlemeyi anlamaktır
PD ile iyi ve mükemmel bir yaşam kalitesine sahip olmak mümkündür..
Dopaminerjik ilaçlar kullanarak semptomları başarılı bir şekilde tedavi etmek için doktorunuzla birlikte çalışmak ve önerilen tedavileri takip etmek çok önemlidir..
PD’li kişiler bu ilaca ihtiyaç duyarlar çünkü beyinlerinde düşük seviyelere sahiptirler veya esas olarak substantia nigra’daki nöronların bozulmasından dolayı dopamin eksiktir..
PD’li kişilerin semptomları ilk olarak hastalığın seyrinde daha sonra yaşamaya başladığını anlamak önemlidir, çünkü önemli miktarda önemli nigra nöronları zaten kaybolmuş veya bozulmuştur.. PD hastalarının önemli nigra nöronlarında Lewy cisimcikleri (anormal alfa-sinüklein birikimi) bulunur..
Bilim adamları, hastalık sürecini yavaşlatmak için daha erken teşhise ve daha özel tedavilere yol açabilecek PD için biyobelirteçleri belirlemenin yollarını araştırıyorlar..
Şu anda, PD için kullanılan tüm tedaviler, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmadan veya durdurmadan semptomları iyileştirmektedir..
Hareketle ilgili (“motor”) semptomlara ek olarak, Parkinson semptomları hareketle (“motor olmayan”) ilişkili olmayabilir..
Parkinson hastaları genellikle motor olmayan semptomlardan motor semptomlardan daha fazla etkilenir..
Motor olmayan semptomların örnekleri şunları içerir: apati, depresyon, kabızlık, uyku davranışı bozuklukları, koku alma duyusu kaybı ve bilişsel bozukluk.
İdiyopatik Parkinson hastalığında ilerleme yavaş ve değişken olma eğilimindedir..
Doktorlar, hastalığın yıllar içindeki ilerlemesini ölçmek için sıklıkla Hoehn ve Yahr ölçeğini kullanır.. Ölçek ilk olarak 1967’de uygulandı ve sıfırın Parkinson belirtisi olmadığı ve beşin ileri PD olduğu sıfırdan beşe kadar olan aşamaları içeriyordu.. Daha sonra değiştirilmiş Hoehn ve Yahr ölçeği olarak değiştirildi.
🔵 PARKİNSON’UN AŞAMALARI…
Parkinson hastalığı (PD) insanları farklı şekillerde etkiler..
Herkes Parkinson’un tüm semptomlarını yaşamayacaktır ve eğer yaşarlarsa, onları tamamen aynı sırada veya aynı yoğunlukta yaşamazlar..
Parkinson hastalığında aşamalar halinde tanımlanan tipik ilerleme kalıpları vardır..
Birinci aşama:
Bu ilk aşamada, kişi genellikle günlük aktivitelere müdahale etmeyen hafif semptomlara sahiptir.. Titreme ve diğer hareket belirtileri vücudun sadece bir tarafında görülür.. Değişiklikler duruş , yürüyüş ve yüz ifadeleri ortaya çıkar.
İkinci Aşama:
Belirtiler kötüleşmeye başlar. Titreme, sertlik ve diğer hareket belirtileri vücudun her iki tarafını da etkiler.. Yürüme sorunları ve kötü duruş belirgin olabilir..
Kişi yine de yalnız yaşayabilir ancak günlük işler daha zor ve uzundur..
Üçüncü Aşama:
Orta aşama olarak kabul edilen denge kaybı ve hareketlerin yavaşlığı ayırt edici özelliklerdir.. Düşmeler daha yaygındır..
Kişi hala tamamen bağımsızdır, ancak semptomlar giyinme ve yemek yeme gibi aktiviteleri önemli ölçüde bozar ..
Dördüncü Aşama:
Bu noktada semptomlar şiddetli ve sınırlayıcıdır.. Yardımsız ayakta durmak mümkündür, ancak hareket bir yürüteç gerektirebilir..
Kişi günlük yaşam aktivitelerinde yardıma ihtiyaç duyar ve tek başına yaşayamaz..
Beşinci Aşama:
Bu en gelişmiş ve zayıflatıcı aşamadır.. Bacaklardaki sertlik , ayakta durmayı veya yürümeyi imkansız hale getirebilir..
Kişi tekerlekli sandalyeye ihtiyaç duyar veya yatalaktır..
Tüm faaliyetler için 24 saat hemşirelik bakımı gereklidir.. Kişi halüsinasyonlar ve sanrılar yaşayabilir . Parkinson topluluğu, motor semptomların yanı sıra birçok önemli motor olmayan semptomların olduğunu kabul eder ..
DERECELENDİRME ÖLÇEKLERİ
Doktorunuz, hastalığın ilerlemesini anlamalarına yardımcı olmak için bir ölçeğe başvurabilir..
Parkinson evreleri, hem hareket semptomlarının ciddiyetine hem de hastalığın kişinin günlük aktivitelerini ne kadar etkilediğine karşılık gelir..
En sık kullanılan derecelendirme ölçekleri motor semptomlara odaklanır.
Hoehn ve Yahr aşamaları:
İlk kez 1967’de tanıtılan basit bir derecelendirme ölçeğini takip eder.. Klinisyenler, PH’de motor semptomların nasıl ilerlediğini açıklamak için kullanırlar..
Semptomları 1’den 5’e kadar derecelendirir. Bu ölçekte 1 ve 2 erken evreyi, 2 ve 3 orta evreyi ve 4 ve 5 ileri evre Parkinson’u temsil eder..
Birleştirilmiş Parkinson Hastalığı Değerlendirme Ölçeği (BPHDÖ):
Zihinsel işleyişi, ruh ve sosyal etkileşim dahil olmayan motor belirtilere için hesaba kullanılan daha kapsamlı bir araçtır..
Bilişsel güçlükleri, günlük aktiviteleri gerçekleştirme becerisini ve tedavi komplikasyonlarını açıklar..
Yeni ölçekler, motor olmayan semptomlar (koku duyusu gibi) hakkında bilgi içerir.
Semptomlar ve hastalığın ilerlemesi her kişiye özgü olsa da Parkinson’un tipik evrelerini bilmek, değişiklikler meydana geldikçe bunlarla başa çıkmanıza yardımcı olabilir..
Bazı insanlar değişiklikleri 20 yıl veya daha fazla yaşarlar. Diğerleri hastalığın daha hızlı ilerlediğini buluyor..
🔵 PD İLERLEME TEORİSİ: BRAAK’IN HİPOTEZİ
Mevcut teori (sözde Braak hipotezinin bir parçası), Parkinson’un en erken belirtilerinin enterik sinir sisteminde, medullada ve koku duyusunu kontrol eden koku soğancığında bulunduğudur..
Bu teoriye göre, Parkinson, zamanla yalnızca önemli nigra ve kortekse ilerler..
Bu teori, koku duyusu kaybı (hipozmi), uyku bozuklukları ve kabızlık gibi motor olmayan semptomların, hastalığın motor özelliklerinden birkaç yıl önce gelebileceğine dair kanıtlarla giderek daha fazla desteklenmektedir..
Bu nedenle, araştırmacılar PD’yi mümkün olduğunca erken tespit etmek ve ilerlemesini durdurmanın yollarını aramak için bu motor olmayan semptomlara giderek daha fazla odaklanmaktadır..
“MOTOR OLMAYAN SEMPTOMLAR”
Bilişsel değişiklikler: dikkat, planlama, dil, hafıza ve hatta bunama ile ilgili sorunlar
Kabızlık
Erken tokluk: Az miktarda yedikten sonra tokluk hissi
Genellikle ilaçları bırakırken aşırı terleme
Tükenmişlik
Kepek artışı (seboreik dermatit)
Halüsinasyonlar ve sanrılar
Baş dönmesi ( ortostatik hipotansiyon ): ayakta dururken kan basıncında düşme
Koku veya tat alma duyusu kaybı
Depresyon, anksiyete, ilgisizlik ve sinirlilik gibi duygudurum bozuklukları
Ağrı
Erektil disfonksiyon gibi cinsel sorunlar
Uyku bozuklukları , örneğin uykusuzluk, aşırı gündüz uyuması (EDS), REM uykusu davranış bozukluğu (RDB), canlı rüya olarak, Huzursuz Bacak Sendromu (HBS)
İdrar aciliyeti, sıklığı ve inkontinans
Özellikle nesneleri yakından okumaya çalışırken görme sorunları
Kilo kaybı
🔵 UZMANLAR UYARDI: HER EL TİTREMESİ PARKİNSON DEĞİLDİR
UZMANINDAN UYARI: GENÇLERDEKİ EL TİTREMESİ PARKİNSON’LA KARIŞTIRILMAMALI
Beyin ve Sinir Cerrahı Dr. Öğr. Üyesi Halil Olgun Peker:
“İleri yaşta görülen el titremeleri akıllara Parkinson hastalığını getirse de gençlerde görülebilen bu şikâyetin ardında başka hastalıkların olabileceğini söylemeliyim..
Her el titremesi Parkinson değildir. Heyecan, stres, yorgunluk, kan şekeri düşüklüğü olduğunda esansiyel tremor hastalarında da el titremeleri tetikleniyor. Parkinson ile esansiyel tremor arasındaki farklara dikkat edilmeli” dedi.
Kontrol edilemeyen el titremeleri gündelik işleri yapmakta zorlanmaya ve sosyal ortamlarda özgüvensizliğe sebep olabiliyor..
En sık görülen el titreme şikâyetlerinin genelde Parkinson’daki el titremesi ile karıştırabildiğini dile getiren Beyin ve Sinir Cerrahı Dr. Öğr. Üyesi Halil Olgun Peker:
“El titremelerinin Parkinson habercisi olduğunu ancak en çok görülen el titremesi türü olan esansiyel tremor’un bu hastalıkla bir ilişkisi olmadığının altının çizmeliyim..
Heyecan, stres, yorgunluk, kan şekeri düşüklüğü olduğunda esansiyel tremor hastalarının el titremeleri tetikleniyor. Parkinson ile esansiyel tremor arasındaki farklara dikkat edilmelidir. Gençlerde de görülebilen esansiyel tremorda hastaya sağlık sorunları eşlik etmez, Parkinsonda ise denge bozukluğu ve donuk duruş olarak adlandırılan bozukluklar vardır.”
“ELLERİN İSTEMSİZ HAREKET ETMESİ”
El titremesini ellerin istemsiz hareket etmesi durumu olarak tanımlayan Dr. Öğr. Üyesi Peker:
“Kasıtsız ve kontrol edilemez ritmik hareketlere ‘tremor’ yani titreme diyoruz. Parkinson; beyincik hastalıkları, hipoglisemi (kan şekeri düşüklüğü), hipertiroidi (tiroid hormonu fazlalığı) gibi beyin hastalıkları sonucu gelişebileceği gibi, alkol yoksunluğu veya stres ve yorgunluk gibi pek çok soruna bağlı olarak da gelişebilir..
Sigara bağımlılarında, aşırı kahve gibi uyaran maddeler tüketildiğinde de ellerde titreme oluşabilir”
🔵 ESANSİYEL TREMOR MU, PARKİNSON MU?
Esansiyel tremor’un tıpta nedeni bilinmeyen, genetik temelli bir hastalık olarak düşünüldüğünü kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Peker:
“Esansiyel tremor sadece bir hareket bozukluğudur ve titreme dışında hastaya bir zararı yoktur.. Gençlerde de görülmekle beraber erişkin grupta daha sık görülüyor..
Heyecan, stres, yorgunluk, kan şekeri düşüklüğü olduğunda esansiyel tremor hastalarının el titremeleri tetikleniyor..
Parkinson ile esansiyel tremor farkı şöyle yapılabilir:
*Esansiyel tremorda hastaya sağlık sorunları eşlik etmez, Parkinson’da ise denge bozukluğu ve donuk duruş olarak adlandırılan bozukluklar vardır..
*Ayrıca esansiyel tremorda seste de titremeler oluşurken Parkinson hastalığında bu yoktur.”
“EL TİTREMESİ UZUN SÜRERSE UZMANA BAŞVURUN”
El titremeleri uzun süreli olduğunda muhakkak doktora başvurulması ve titreme sebebinin Parkinson ve beynin diğer hastalıklarından ayrımının yapılması gerektiğini işaret eden Dr. Öğr. Üyesi Peker:
“Esansiyel tremorda başta zararsız el titremeleri olsa bile, bazı durumlarda hastalık bir elde başlayıp diğer eli de içine alabilir. Sorun basit bir ilaç tedavisi ile kontrol altına alınabilecekken müdahale edilmezse ilerlediğinde tedavi güçleşir.”
“TEDAVİ EDİLMEZSE BEYİN HASARI ARTABİLİR”
Tedavi edilmemiş Parkinson hastalığı gibi durumlarda beyin hasarı artabileceğinin altını çizen Dr. Öğr. Üyesi Peker:
“El titremesi ile gelen hastaya tanı koymak için kan sayımı, tiroit hormonu tayini, beyin MR’ı görüntülemesi gibi temel tetkikler yapılmaktadır. El titremesi tedavisi, hastalığın hangi sebep yüzünden geliştiğine bağlı olarak değişmektedir. En sık gözüken grup olan esansiyel tremorda ilk evrelerde ilaç tedavisiyle başlanır. İlaç tedavisi etki göstermediği durumlarda ise beyin pili denilen (derin beyin stimülasyonu) ameliyatı yapılabilir. Beyinde talamus denilen bir bölge hedeflenerek, bir çeşit elektriksel akım ile bu titreme mekanizması ortadan kaldırılır. Beyin pili, uygun hastalarda çok etkili ve güvenilir bir tedavidir. Aynı şekilde Parkinson hastalarında da ilaç tedavisi etkisini azalttığı ve ilaçların yan etkilerinin artmaya başladığı zamanlarda beyin pili tedavisi kullanılır. Bu ameliyat ile hastaların titreme şikâyeti yanında hareket yavaşlığı ve eklem katılığı gibi sorunları da çözülebilmektedir. Sadece pil bittiğinde basit bir ameliyat ile pil değişimi gerekir. Bu şekilde tedavi ömür boyu etkisini gösteriyor.”
“1-2 AYDA BİR DOKTOR KONTROLÜ GEREKİYOR”
Esansiyel tremor tedavisinde kullanılan beta bloker tedavisinde baş dönmesi, ışığa karşı duyarlılık, yorgunluk, mide bulantısı ve kusma gibi yan etkilerin görülebileceğini de sözlerine ekleyen Dr. Öğr. Üyesi Peker, bu nedenle esansiyel tremor tedavisi görenlerin 1-2 ayda bir düzenli aralıklarla doktor kontrolüne gitmesi gerektiğini söyledi.
Cumhuriyet
