Atatürk’ün ebedi istirahatgâhı Anıtkabir, Anadolu’da var olmuş birçok medeniyete ilişkin semboller içeriyor.
♦ Anıtkabir
Bir aslanın yatağı
Atatürk’ün ebedi istirahatgâhı Anıtkabir, Anadolu’da var olmuş birçok medeniyete ilişkin semboller içeriyor.
Askeri alandaki tartışmasız başarıları ve siyasi alandaki çağının çok ötesindeki vizyonuyla ortaya koyduğu devrimlerle adını tarihe yazdıran ve kurucusu olduğu Türkiye Cumhuriyeti’nin tüm dünyaya örnek olmasını sağlayan Gazi Mustafa Kemal Atatürk, tüm bu çalışmalarını yaparken, titizliği ve öngörülü yaklaşımıyla da hep dikkat çekmişti..
Savaş sırasında bile hamasi duygulardan arınmış değerlendirmelerle oluşturduğu stratejileri karşı karşıya geldiği komutanlar tarafından bile takdir gören Atatürk entelektüel kişiliğiyle de her alanda söz sahibi olabilecek bir birikime sahipti.
Bu özellikleri onu sırf bir asker veya devlet adamı olmaktan çıkarıp çok yönlü bir insan haline getiriyordu..
Nitekim o da tüm görevlerinin yanında Türk milletinin “ulus” anlayışını pekiştirmek için tarih ve dil çalışmalarına da yöneldi. 30’lu yıllarda yayımlanan “Türk Tarih Tezi” ve “Güneş Dil Teorisi” bu kapsamlı çalışmalarının ürünüydü.
ANADOLU HALKININ İZLERİ
Atatürk’ün yaklaşımı ile Türkiye’de tarih alanında Sümerler, Hititler, Akadlar gibi eski medeniyetler üzerine çalışan pek çok tarihçinin ortaya çıkmasını sağlarken halkta da tarihe yönelik bir bilinç oluşması için çaba gösterildi..
Nitekim İstanbul ve Ankara gibi büyük kentlerimizdeki İskitler, Etiler, Akatlar gibi semt isimleri de bu hassasiyetin bir sonucu olarak görülebilir..
Atatürk öldükten sonra ebedi istirahatgâhı olan Anıtkabir de aslında bu medeniyetler gibi bir zamanlar Anadolu’yu mesken edinmiş halkın izlerini taşıyordu..
-Anıtkabir’in inşa edildiği, daha sonra Anıttepe olarak anılacak Rasattepe, bir mezar ya da mezarlık içeren, toprak yığılarak oluşturulmuş tümülüs isimli tepeciklerden oluşan Beştepe’nin bir parçasıydı..
-Türk Tarih Kurumu tarafından bu bölgede yapılan kazılar, Anıtkabir için öngörülmüş bölgenin, Friglerin Gordion’dan sonraki ikinci büyük nekropol alanı içerisinde olduğunu ortaya koyuyordu..
Prof. Dr. Tahsin Özgüç, 1945 yılında Anıtkabir’in yapımı sırasında arkeolog Mahmut Akok’la iki tümülüs bulduklarını, yaptıkları kazılarda da bunların Friglerin ölüleri yakarak küllerini toprak kaplarıyla gömdükleri iki mezar olduğunu ortaya çıkardıklarını açıklamışlardı..
-Özgüç bu mezarlarda yaptıkları kazılarla ilgili sonuçları ise aynı yıl Türk Tarih Kurumu’nun Belleten dergisinde yayımlandıklarını söylemişti. .
MÖ 8’inci yüzyıla ait olarak tarihlendirilen mezarlardan çıkarılan parçalar ise Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde koruma altına alınmıştı.
İNŞAAT 1944’TE BAŞLADI
Anıtkabir’in inşası öncesinde açılan yarışma sonucunda 7 Mayıs 1942’de Prof. Dr. Emin Onat ve Doç. Dr. Orhan Arda’nın projesinin uygulanmasına karar verilir..
-İnşaat, 9 Ekim 1944’te başlar ve dokuz yılda dört aşamalı olarak Anıt Bloku ve Barış Parkı olarak iki kısımda tamamlanır..
-Anıtkabir’de kullanılacak mozaik motiflerinin belirlenmesi içinse proje mimarları tarafından Nezih Eldem görevlendirilir..
-Şeref holünün giriş bölümü ile iç kısmının tavanında, Atatürk’ün lahdinin bulunduğu bölümün tavanında, şeref holünün yan galerilerini örten çapraz tonozların yüzeyinde, Atatürk’ün mezar odasında ve kulelerin pencerelerin üst kısımlarındaki kemer aynalıklarda mozaik süslemeler kullanılır..
Şeref holünün orta bölümündeki mozaikler dışındaki Anıtkabir’deki mozaik süslemelerin tamamının tasarımını Eldem yapar. Şeref holünün tavanında eklenecek mozaik motifler için ise Türk ve İslam Eserleri Müzesi’ndeki 15. ve 16. yüzyıl Türk halı ve kilimlerinden alınmış on bir motifin birleştirilmesi ile bir kompozisyon oluşturulur.
GÜÇ, CESARET VE LİDERLİĞİN SEMBOLÜ
Anıtkabir’deki heykel ve rölyeflerin yapımı için bir jüri oluşturulur..
-26 Ocak 1952 günü verilen karara göre ağaçlı yolun başında sağda ve solda yer alan üçlü heykel gruplarının yanı sıra aynı yola yerleştirilecek aslan heykellerinin Hüseyin Anka Özkan tarafından yapılması uygun görülür..
-Yapacağı aslan heykeli için esin arayan Özkan’ın aklına o günlerde İstanbul’da Eski Şark Eserleri Müzesi’nde sergilenen “Maraş aslanı” gelir..
Aslan, sanatsal açıdan bir Hitit eseriydi. Özkan, Atatürk’ün Hitit tarihine ve uygarlığına özel bir ilgisi olduğunu bildiğinden Maraş aslanının, Anıtkabir’in ruhuna yakışan bir figür olabileceğini düşünmüştü. Hititlerde güç, cesaret, güven ve liderliğin sembolü olan aslan, kralın bu özelliklere sahip olduğunu göstermek için kale ya da şehir girişlerine konulurdu.
Atatürk’ün kabri için aslan imgesinden ilham alan sırf Özkan değildi. 1939’da Atatürk için nasıl bir kabir yapılması gerektiği tartışmaları sürerken Abidin Dino, dev bir aslan tasarımıyla fikrini ortaya koymuştu. Dino’nun tasarımı 7 Haziran 1939 tarihli Ses dergisinde yayımlandı..
Cumhuriyet//Deniz Ülkütekin
♦ 11 Kasım 1938 TBMM ilk anma
Hıçkırıklar ve ağlama sesleri ile…
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’ün vefatının ardından Meclis’teki ilk anma, 11 Kasım günü yeni cumhurbaşkanını seçmek üzere toplanan TBMM Genel Kurulunda yapıldı. Milletvekilleri, “hıçkırıklar ve ağlama sesleri” arasında 5 dakika süreyle “sükut ile kaldı”.
Meclis Genel Kurulu, Atatürk’ün 10 Kasım 1938 Perşembe sabahı saat 09.05’te vefatından yaklaşık 26 saat sonra 11 Kasım 1938 Cuma günü saat 11.12’de Mustafa Abdülhalik Renda başkanlığında toplandı.
Meclis tutanaklarına göre Renda, ilk olarak “Ankara Mebusu Reisicumhur Atatürk’ün vefat ettiğine dair Başvekalet tezkeresi”ni, beraberinde Atatürk’ün ölüm raporunu okuttu.
Ardından kısa bir konuşma yapan Renda,
“Çok sayın arkadaşlarım, Büyük Halaskarımızın (Kurtarıcımızın) ölümünden hepimizin ve bütün milletin duyduğu elemin ne kadar büyük ve derin olduğunu dünden beri gerek kendimizde ve gerek millette gördüğümüz büyük acılarla anlıyoruz.” ifadesini kullandı.
Bu konuda çök söz söylenebileceğini ancak Teşkilatı Esasiye Kanunu’na göre yeni cumhurbaşkanı seçimi işlemine geçilmesi gerektiğini belirten Randa,
“Teşkilatı Esasiye’nin emrettiği vazifeyi ifa etmek, o da bizim için büyük bir vecibedir. Bu vazifeyi ifa etmeden evvel çok aziz ve büyük ölünün hatırasını tebcilen ayakta, 5 dakika sükut ile kalmanızı istirham ederim.” diyerek milletvekillerini saygı duruşuna davet etti.
Saygı duruşu süresince salondaki hıçkırıklarla ağlama sesleri, Meclis tutanaklarına “Hıçkırıklar ve ağlamalar” notuyla yansıdı.
“KEMAL ATATÜRK ADI, SEVGİ VE HÜRMET İÇİNDE EBEDİ OLARAK YAŞAYACAKTIR”
Daha sonra gerçekleştirilen seçimin ardından cumhurbaşkanı seçilen İsmet İnönü ant içti ve teşekkür konuşması yaptı.
Sözlerine Atatürk’ü anarak başlayan İnönü’nün, aynı zamanda “Cumhurbaşkanı” sıfatıyla yaptığı bu ilk konuşma Meclis tutanaklarında şöyle yer aldı:
“Bu anda Atatürk’ün hatırası teselli bulmaz acılarla dolu olan kalbimizin aziz timsalidir. Atatürk’ün fevkalade hizmetlerini bugünkü Türk devletinin bünyesinde tam ve temiz eserler olarak tecessüm etmiş görüyoruz. Kadir bilen ve büyük evlad yetiştiren milletimizin yüreğinde (Kemal Atatürk) adı, sevgi ve hürmet içinde ebedi olarak yaşayacaktır.”
