Tedavi arayışını hızlandıracak çığır açıcı bir gelişme
İngiliz ekibi, bunamanın nasıl geliştiğine dair nadir bir içgörü elde etmek için canlı hücreleri toksik proteinlere maruz bıraktı..
Bilim insanları, bunamanın en yaygın türü olan Alzheimer hastalığının erken evrelerini taklit etmek için canlı insan beyin dokusu kullandılar ve bu , tedavi arayışını hızlandıracak çığır açıcı bir gelişme oldu.
Dünyada ilk kez bir İngiliz ekibi, Alzheimer hastalığıyla bağlantılı olduğu tespit edilen ve hastalıktan ölen hastalardan alınan bir proteinin toksik bir formuna, yaşayan NHS hastalarının sağlıklı beyin dokusunu maruz bırakarak, bunun beyin hücreleri arasındaki bağlantılara gerçek zamanlı olarak nasıl zarar verdiğini göstermeyi başardı.
Çığır açan bu hareket, insan beyin hücrelerinde demansın gelişimini görmek için nadir ve güçlü bir fırsat sundu. Uzmanlar, hastalığı incelemenin yeni yolunun yeni ilaçları test etmeyi kolaylaştırabileceğini ve işe yarayanları bulma şansını artırabileceğini söyledi.
Demans, dünya çapında sağlık ve sosyal bakım sistemleri için büyük bir tehdit oluşturmaktadır.
Etkilenen kişi sayısının 2050 yılına kadar üç katına çıkarak yaklaşık 153 milyona ulaşması tahmin edilmektedir; bu da hastalığı incelemek ve tedavi arayışını hızlandırmak için yeni yollar bulmanın neden bir sağlık önceliği olduğunu vurgulamaktadır.
Edinburgh’daki bilim insanları ve beyin cerrahları, Alzheimer’a yol açan amiloid beta adlı bir proteinin toksik bir formunun beyin hücreleri arasındaki hayati bağlantılara nasıl yapışıp onları yok edebildiğini ilk kez göstermek için bir araya geldi.
Edinburgh Kraliyet Hastanesi’nde rutin tümör ameliyatı geçiren kanser hastalarından sağlıklı beyin dokusunun küçük parçaları toplandı.
Ameliyathanelerde cerrahi ekiplerin yanında, ameliyathane kıyafetleri giymiş bilim insanları görevlendirildi ve aksi takdirde atılacak olan sağlıklı beyin dokusunu almaya hazır hale getirildi.
Beyin parçaları çıkarıldıktan sonra bilim insanları, örnekleri birkaç dakika uzaklıktaki laboratuvara götürmek üzere taksilere binmeden önce bunları oksijenli yapay omurilik sıvısıyla dolu cam şişelere koydular.
– Edinburgh Üniversitesi Beyin Bilimleri Keşif Merkezi’nde Demansa Karşı Yarış üyesi ve Birleşik Krallık Demans Araştırma Enstitüsü’nün yeni lideri olan Dr. Claire Durrant: “Hemen laboratuvara geri döndük. Burada, numuneler milimetrenin üçte birinden daha ince ince parçalara dilimlendi ve küçük tabaklara yerleştirildi. Her canlı beyin dokusu parçası, vücut sıcaklığını taklit etmek için 37C’lik bir inkübatörün içinde besin açısından zengin bir sıvıda tutuldu. Ve sonra hemen hemen hemen hemen hemen deneylere başladık,”
Hastanın izniyle insan beyninin parçaları iki haftaya kadar kaplarda canlı tutuluyordu. Araştırmacılar, Alzheimer hastalığından ölen insanlardan amiloid betanın toksik formunu çıkardılar ve daha sonra bunu kaplarındaki sağlıklı canlı beyin dokusuna uyguladılar.
– Durrant, “Alzheimer hastalığını taklit etmeye çalışıyoruz.. bBeynin ormal protein formuna maruz kaldığında olduğu gibi, amiloid beta’nın toksik formunun neden olduğu hasarı onarmaya çalışmadığını bulduk.. Amiloid betanın doğal seviyelerindeki küçük değişiklikler bile -artış veya azalış- beyin hücrelerini bozmaya yetiyordu. Bu, beynin düzgün çalışması için proteinin hassas bir şekilde ayarlanmış bir tatlı noktasına ihtiyaç duyduğunu gösteriyor.. Edinburgh Üniversitesi’ndeki nöroşirürji ekibiyle birlikte çalışarak, canlı insan beyin dilimlerinin Alzheimer hastalığıyla ilgili temel soruları araştırmak için kullanılabileceğini gösterdik. Bu aracın laboratuvardaki bulguların hastalara ulaşmasını hızlandırmaya yardımcı olabileceğine ve bizi bunamanın yarattığı kalp kırıklığından kurtulmuş bir dünyaya bir adım daha yaklaştırabileceğine inanıyoruz.”
Bu buluş, bilim insanlarının beyin hücreleri arasındaki mesajların akışını sağlayan ve sağlıklı beyin fonksiyonu için hayati önem taşıyan bağlantılar olan sinapsların kaybını önlemede en iyi şansa sahip ilaçlara odaklanmasını sağlayacak. Alzheimer sinapslara saldırır ve bunların kaybı, hafıza ve düşünme yeteneklerinin azaldığını güçlü bir şekilde öngörür.
Durrant’ın ekibi ayrıca Alzheimer’ın erken dönemlerinde etkilendiği bilinen temporal lobdan alınan beyin dilimlerinin, hastalığın bir diğer önemli proteini olan tau proteininin daha yüksek seviyelerde salgılandığını buldu.
Bu, beynin bu bölümünün erken Alzheimer hastalığında neden özellikle savunmasız olduğunu açıklayabilir; çünkü artan tau salınımı, bu proteinin toksik formlarının hücreler arasında daha hızlı yayılmasını sağlayabilir.
Araştırma, Sir Jackie Stewart’ın eşinin demans teşhisi konulmasının ardından kurduğu Race Against Dementia adlı yardım kuruluşu ve tıbbi araştırma ve mühendislik eğitimini destekleyen bir yardım kuruluşu olan James Dyson Vakfı’ndan 1 milyon sterlinlik bağış tarafından desteklendi. Dyson, bu atılımın “zamanımızın en yıkıcı sorunlarından birini çözmeye doğru ilerleme” anlamına geldiğini söyledi.
– Dyson: “Beyin cerrahları ve onların rıza gösteren hastalarıyla birlikte canlı insan beyni örnekleri toplamak ve bunları laboratuvarda canlı tutmak çığır açan bir yöntemdir. Araştırmacıların Alzheimer hastalığını fareler gibi hayvansal ikamelere güvenmek yerine gerçek insan beyin hücreleri üzerinde daha iyi incelemelerine olanak tanır.”
İngiltere Demans Araştırma Enstitüsü’nde grup lideri olan Prof. Tara Spires-Jones, önemli gelişmeyi övdü. Erken Alzheimer’ı gerçek zamanlı olarak görmek, bilim insanlarının hastalığı ve nasıl tedavi edileceğini daha iyi anlamaları için yeni bir araç sağladı, dedi.
– Prof. Tara Spires-Jones: “Beyin tümörlerini çıkarmak için ameliyata giren kişiler tarafından cömertçe bağışlanan canlı insan doku örneklerinin kullanımı, bilim insanlarının canlı insan beyninin Alzheimer’da üretilen toksik proteinlere nasıl tepki verdiğini araştırmasına olanak tanıyor ve gelecekte yeni tedavilerin insan beyninde etkili olup olmadığının test edilmesine olanak tanıyacak.” .
