AŞURENİN BİLİNMEYEN FAYDALARI: TARİHİ, KÜLTÜRÜ VE SEMBOLİZE ETTİĞİ ŞEYLER

🔵 GAZETECİ PAUL BENJAMİN OSTERLUND, TÜRKİYE’DE AŞURENİN TARİHİ, KÜLTÜRÜ VE SEMBOLİZE ETTİĞİ ŞEYLERİ İNCELEDİ

AŞURE: DÜNYANIN EN ESKİ TATLISI ..!

Nohutla fasulye genelde birlikte pek de iyi gitmeyebilir ancak bu ikili, dünyanın en eski -ve bazılarına göre en lezzetli- tatlısının en önemli malzemeleri..

Ocak ayında İstanbul’da hava soğuktu, yağmur çiseliyordu. Kurtuluş’ta bir tatlı dükkanında kendimi iyi hissettirecek bir şey arıyordum.. Fırın sütlaç ve sütlü tatlılarıyla meşhur tatlıcı, insanların bildiği en eski tatlı olan aşure de satıyordu..

İslami geleneğe göre aşure, Nuh Peygamber’in büyük selden kurtularak ailesiyle birlikte Ağrı Dağı’na çıkışını kutlamak için yapılıyor..

Efsaneye göre içinde ona yakın farklı tahıl, meyve, kuruyemiş ve baklagil olan bu tatlının bereketi, Nuh’un gemisinde kalan tüm içerikler birleştirilerek yapılmış..

Ortaya çıkan ürün ise hem hafif tatlı, zengin hem de meyve parçacıklarının tadıyla karışan sağlıklı bir tuzlu atıştırmalık olmuş..

Sıcak olarak hazırlandığında insanın içini ısıtan bir yoğunlukta; soğuk servis edildiğinde kremaya benzeyen bir yoğunlukta oluyor..

Dünyanın en eski tatlısı olmanın verdiği ayrıcalığa ek olarak, aşurenin bugün Anadolu’da çok önemli bir yeri de var..

✅ Aşure, Arapçada “10” anlamına geliyor ve İslami takvimin ilk ayı olan Muharrem ayının 10. günü için kullanılıyor..

Aşure de bu hafta evlerde pişirilip arkadaşlara, akrabalara ve komşulara dağıtılıyor..

MUHARREM ORUCUNUN RİTÜELLERİ

“SEVGİ VE BEREKET YAYIYOR ..!”

Vogue ve GQ Türkiye’nin yemek editörü Cemre Torun, Food Magazine isimli dergiye yazdığı makalesinde bunun “sevgi ve bereketin yayılması için” yapıldığını yazıyor..

• Cemre Torun:

“Aşure muhtemelen dünyanın bu kısmında en sembolik olan yiyecektir..”

Bu tarih özellikle Şii Müslümanlar, Aleviler ve Bektaşiler için özel bir öneme sahip.. Çünkü bu gün aynı zamanda Muhammed Peygamber’in torunu Hüseyin’in şehit olmasıyla aynı güne geliyor, ki bu ölüm Müslümanlar içinde Şii-Sünni ayrımına da yol açmıştı..

Torun makalesinde, Şii geleneklerinden etkilenen bir Sufiliğe yakın Bektaşi mezhebinin eski liderlerinden olan dedesinin kültürünü ve geleneklerini de anlatıyor..

Bektaşi kültürü aslında Anadolu’ya dayansa da, Sufi emirlerinin Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasının ardından 1925’te yasaklanmasıyla birlikte Arnavutluk’a taşındılar..

Bu inanç Aleviliğe daha yakın ve Alevilerin Türkiye nüfusunun yüzde 20 veya 25’ini oluşturduğu düşünülüyor..

MUHTEŞEM BİR KIŞ YEMEĞİ ..!

Torun bana, din ve tarihi bir kenara bırakarak aşurenin Anadolu mutfağının geniş kültürünü yansıttığını anlattı..

• Cemre Torun:

“Nohut, fasulye gibi malzemelerin varlığı, hem tat hem dengeye verilen önemi; bolluk ve berekete yapılan vurguyu, bu bölge mutfağındaki ürünlerin besin değerinin ne kadar yüksek olduğunu; kilerimizin zenginliğinin ne kadar önemli olduğunu gösteriyor. Yiyecekler her zaman fasulye, mercimek ve çeşitli tahıllarla baklagillerle dolu olur..”

✅ Türkiye ve farklı ülkelerde aşurenin çok çeşitli tarifleri var. Çoğunlukla vegan olan bu tatlı, besin değeri nedeniyle muhteşem bir kış yemeği..

Bahçeşehir Üniversitesi’nde mimarlık tarihi ve arkeoloji bölümünde öğretim görevlisi olan Suna Çağaptay, aşurenin Yunan ve Amerikan mutfak geleneğine nasıl girdiğini, Doğu Avrupa ve Orta Doğu’da nasıl farklı çeşitleri olduğunu, hem Sünnilerin hem Alevilerin yaşadığı Malatya’da kendisine çocukluğunu hatırlattığını anlatıyor..

• Suna Çağaptay:

“Yedi yaşında naif bir çocukken, aşurenin sadece Alevilere özel bir tatlı olduğunu sanıyordum. Ergenlik yıllarımda Sünnilerin de yaptığını fark ettim..”

Örneğin Çağaptay’ın annesi aşure yaparken buğday, şeker, kuru üzüm, nohut, kuru fasulye, su, tarçın ve ceviz kullanıyormuş.. Ve ailesi için aşure sağlık, iyi komşuluk ilişkileri ve paylaşmak anlamına geliyormuş..

• Suna Çağaptay:

“Benim aşure yapımıyla ilgili ilk anım, elimde bir kepçeyle annemin yanında gezip komşuların kapısını çalışımız..

Komşular kepçelerini uzatırdı ben de annemin elindeki büyük kaynar tencereden o kaplara aşure doldururdum..

Bu tabii kırsal bölgede aşure dağıtım şekli. İstanbul veya diğer şehirlerde zaten kaselere koyup doğrudan o şekilde dağıtılıyor.”

İnsan, bu kadar eski bir tarihi olan ve kültürel önemi bu kadar yüksek olan bir tatlıyı yemeye de çekinebiliyor..

İlk kaşığı daldırmak için bu sebeple Kurtuluş’taki bu tatlıcıyı seçtim..

Kurtuluş; tarihte Yunan, Ermeni ve Yahudi toplumların yoğun olarak yaşadığı, o atmosferin yer yer hissedildiği bir mahalle..

Tatlıcının sahibi İlhan Yalçın, büyükbabasının aşure tarifini kullandığını; bu tarifin bir Ermeni soğuk çorbasından esinlenerek yapıldığını anlatıyor..

İçinde kuru incir, kuru kayısı, üzüm, nohut, kuru fasulye, tuz, nişasta, dövülmüş fındık ve tatlı sarı bir renk veren zerdeçal var..

Bazı tatlıcılarda yıl boyu aşure bulunabiliyor, özellikle Osmanlı zamanından kalma yenilenen restoranlarda..

Bunun sebebi de, Torun’a göre, Muharrem ayı dışında pek de alıcısı olmaması yani talep eksikliği. Yıl boyu aşure servisi yapan daha pahalı restoranlarda hindistan cevizi ve nar gibi daha yüksek fiyatlı malzemeler de olabiliyor..

“HEPİMİZE BENZER ŞEYLER DÜŞÜNDÜRÜYOR ..!”

İçeriğinde ne olduğundan bağımsız olarak, aşure, hazırlayanlar için bir nostaljik gelenek..

Suna Çağaptay, annesinin 2000 yılında hayatını kaybetmesinin ardından 20 yıl boyunca her Muharrem ayında aşureyi annesiyle özdeşleştirmiş ve zaman içinde kendi tarifini geliştirmiş..

Bugün ilk tarife göre daha fazla kuruyemiş ekleyerek soğuk servis yapıyor..

• Suna Çağaptay:

“Annemden edindiğim tarifleri geliştirmeyi her zaman çok sevdim. Bu da benim onunla başka bir seviyede bağ kurmamı sağlıyor gibi hissediyorum. Yeni tarifimi çok seveceğini ve beni takdir edeceğini düşünüyorum..

Aşurenin çeşitlerinin temsil ettiği şeyi çok seviyorum: Tatlılık, anma, yeni başlangıçlar… Çok az tarifin aşure kadar gücü var: Çok geniş bir coğrafyada biliniyor, hem İncil’den hem İslam’dan referansları var ve hepimize benzer şeyler düşündürüyor.”

🔵 AŞURENİN İÇİNE BAHARATLARLA BERABER ORTALAMA 41 ÇEŞİT MALZEME GİRİYOR

• Prof. Dr. Mustafa Tayar:

“Kuru kayısı, incir, nohut, ceviz, fındık, tarçın gibi malzemelerin olduğu aşure vitamin ve mineral deposudur.. Aşureyi yaparken içine koyduğumuz şekeri azaltıp pekmezle tatlandırırsak daha sağlıklı olacaktır..”

Bursa Uludağ Üniversitesi Besin Hijyeni Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Tayar, yılın sadece bir bölümünde yenilen aşure hakkında bilgiler verdi..

Aşureyi şekerle yapmak yerine bal ve pekmezle tatlandırsak daha sağlıklı olacağını belirten Tayar, birçok farklı malzemeyle yapılan aşurenin vitamin ve mineral bakımından zengin olduğunu belirtti..

“AŞURE VİTAMİN VE MİNERAL DEPOSU ..!”

• Prof. Dr. Mustafa Tayar:

“Aşurenin paylaşımı güzel. Aşure pişen evler, komşularına mutlaka dağıtacak ve paylaşım yaşanacak. Eve gelen aşureye beslenme, diyet gözüyle bakınca da mutfakta bir muhteşem vitamin ve mineral deposu olduğunu görüyoruz..

Diğer bütün tatlıları bir kenara ayıralım çünkü sütlü tatlı deyince süt, şeker ve katkı maddesi var. Diğer tatlılarda öyle..

Aşure dediğiniz zaman kuralına uygun, ideal bir aşure yaptığınız zaman içerisinde 41 çeşit baharatın, kuruyemişin, kuru baklagilin karıştığı bir ürün karşımıza çıkıyor..

Protein, vitamin, mineral var ve beslenmemiz için gerekli olan olmazsa olmazlar içerisinde..

İçinde neler var, nelere iyi gelir dediğimiz zaman hemen buğday devreye giriyor.. Buğdaya bakınca B vitamini bakımından zengin bir ürün tüketmeye başlıyoruz..

Hemen yanında 41 çeşit baharat, kuruyemiş, kuru baklagil grubu içerisinde kayısılar, kuru incir gibi ürünler devreye giriyor ve aldığımız vitaminleri görmeye başlıyoruz.. Bağışıklığa da destek olan bir ürün.”

“AŞUREYİ PEKMEZLE TATLANDIRIN, HER ZAMAN YİYİN ..!”

• Prof. Dr. Mustafa Tayar:

‘Aşureye koyulan her malzeme insan vücuduna yararlı..Aşurenin üzerine zevke göre yağlı tohumlardan cevizi fındık serpiliyor..

Buradan aldığım doymamış yağ asitleri, omegalar, E vitamini, yaşlanmayı geciktiren, sağlığı koruyan başka malzeme grubu da devreye giriyor.. 

Bunun dışında diğer karanfil ve benzer baharatlar devreye girmeye başlıyor. Bunlarında birçok antioksidan, kimyasal yapılarıyla beslenmeme destek olan, hastalıklarla savaşmama yardımcı olan ciddi silahlarla donanıyorum..

Aşure yapanların, içinden şekeri çıkarıp pekmezi bal ile tatlandırırsa, bugün aşure dünyadaki tatlıları arasında açık ara önde olan vitamin deposu olduğu anlaşılmaktadır..

Bence artık aşureyi sadece Aşure ayına, yılın bir haftasına, bir gününe mahkum etmek yerine, yılın her ayında, haftasında mutlaka tatlı olarak evlere girmesi gereken mükemmel bir gıda diye düşünüyorum..” 

🔵 BESLENME VE DİYET UZMANI FATMA TURANLI, AŞURENİN 5 FAYDASINI ANLATTI

“Önemli uyarı ve önerilerde bulunan Turanlı 1 kase aşureyi yakmak için yapılabilecekleri sıraladı

“Ölçüyü kaçırmayın ..!”

• Diyetisyen Turanlı:

“Aşure; içerisindeki tahıllar, kurubaklagiller, meyve, ceviz ve badem gibi yağlı tohumlarla hem strese karşı yardımcı oluyor, mutluluk veriyor hem de bağışıklığı güçlendirip vücut direncini artırıyor. Ancak bir kase aşure, içerisindeki malzemelere göre değişmekle birlikte yaklaşık 300-350 kalori arasında olduğundan dolayı ölçüyü kaçırmamak gerekiyor..”

“Strese bağlı artan tatlı isteğini karşılıyor ..!”

Alıştığımız yaşam ve çalışma şeklinden çok farklı bir düzene geçtiğimiz bu dönemde stres düzeyimiz oldukça yükseldi,.

Stres kişilerde yeme şeklini etkiler, en çok da tatlı yemeye yönlendirir. Bu dönemde fazla miktarda tatlı atıştırmalıklar tüketme eğilimi olur..

Aşure içine katılan malzemeler nedeniyle çok sağlıklı ve tokluk hissi yaratacak iyi bir tatlı seçeneğidir ki şerbetli ve yağ içeriği çok olan tatlılar yerine tercih edilmesi önerilir. Fakat aşure çok aşırı şeker konularak pişirilmiş ise içerdiği kalori miktarının da yüksek olacağı unutulmamalıdır…

“Kalp ve damarları koruyor ..!”

Aşure yapılırken kullanılan malzemeler bitkisel protein içerir, dolayısıyla kolesterol içermezler.. Bu nedenle kolesterolü yüksek olanlar ve kalp damar hastalığı olanlar rahatlıkla tüketebilirler..

Aynı zamanda içindeki kuruyemişler içerdikleri iyi yağlar sayesinde kolesterol dostu yiyeceklerdir..

Ayrıca kurubaklagiller çözünebilir ve çözünemez lifler bakımından zengin gıdalardır.. Çözünebilir lifler kolesterolün bir miktarını bağlayarak dışkı ile atılmasına yardımcı olur, damarları koruyucu etki gösterir..

“Tokluk hissini artırıyor ..!”

Baklagiller ve tam tahıllar iyi birer lif kaynağıdır.. Çözünebilir lifler suyu tutarak bağırsakta yoğun jel oluşturup gıdaların sindirim ve emilimini yavaşlatırlar; bu da iştahı azaltıp uzun süreli doygunluk hissi yaratır..

Bunun birçok metabolik faydaları vardır. Aşurenin içine koyulan şeker miktarı çok az olursa kalori içeriği de azalacağı için kilo kaybına destek olabilir..

“Bağırsak dostu yiyecektir ..!”

Şehir hayatının yoğun ve hareketsiz yaşam şekli ve fast food tüketiminin fazla olması nedeniyle çoğu insan bağırsak sorunları yaşamaktadır..

Oysa sağlıklı bağırsak ve mikrobiyota; bağışıklıktan kalp damar hastalıklarına ve depresyona kadar bir çok sağlık sorunu açısından önemli bir sistemdir..

Aşure içerdiği tahıllar, kurubaklagil, kuru meyveler ve kuruyemişler nedeniyle posa açısından oldukça zengin bir gıdadır, kabızlık sorununa iyi geldiği gibi bağırsağa probiyotik sağlayarak mikrobiyotayı destekler…

“Bağışıklığı kuvvetlendiriyor ..!”

• Beslenme ve Diyet Uzmanı Fatma Turanlı:

“Kovid-19 pandemisini yaşadığımız şu aylarda bağışıklığımızın güçlü olmasının ne kadar önemli olduğunu çalışmalar göstermiştir..

Bağışıklık sistemimizin etkili olarak çalışabilmesi için gerekli olan B grubu vitaminler, C, E vitamini, demir, çinko, selenyum, magnezyum, betakaroten, folik asit, proteinler ve posa gibi besin ögelerinin çoğunu aşureye katılan malzemeler sağlamaktadır..

Bu zengin gıda maddesinin tüketilmesi sağlıklı beslenmeye ve bağışıklığımızın iyi çalışmasına destek olacaktır..”

“1 kase aşureyi yakmak için ..!”  

• Beslenme ve Diyet Uzmanı Fatma Turanlı:

“Kalori harcamalarının cinsiyete, kiloya ve tempoya göre değişir.. , Ortalama 300-350 kalori olan bir kase aşureyi yakmak için yapabileceğiniz seçenekler şöyle   – 1 saat orta tempoda yürüyüş – 1 saat hafif tempo bisiklet – 1 saat ev temizliği – 1 saat dans etmek – 40 dakika koşu – 45 dakika yüzme..”

https://www.cafemedyam.com/2020/09/08/yas-bitmeden-asure-dagitilamaz-kerbela-utancinin-kaynagi/

🔵 AŞURE TARİFİ PRATİK YAPILIŞ ..! 

1 su bardağı nohut  

1 adet portakal kabuğu (küçük küpler halinde doğranmış)  

10 adet kuru kayısı (doğranmış) 

4 yemek kaşığı kuru üzüm  ..

2 yemek kaşığı kuş üzümü  ..

Yarım su bardağı çiğ badem  ..

1 avuç fındık  

1 avuç ceviz  …

10 adet karanfil  ..

1 su bardağı su (bir cezvede karanfil ile kaynatmak için)  ..

900 gram toz şeker .. 

4,5 litre sıcak su..

 

Süslemek için: 

Yarım su bardağı toz antep fıstığı..

Yarım su bardağı file antep fıstığı..

1 adet nar (ayıklanmış)..

5 adet kuru incir(dilimlenmiş)..

1 yemek kaşığı susam..

2 yemek kaşığı tarçın..

Yarım su bardağı fındık..

Yarım su bardağı çiğ badem..

🔵 KOLAY AŞURE TARİFİ YAPILIŞI

  Aşurenin daha çabuk pişmesi için eğer vaktiniz varsa akşamda, buğday, nohut ve kuru fasulyeyi ılık su ile ıslatın ve sabaha kadar kabarmasını bekleyin..

Kabaran buğday, kuru fasulye ve nohudu düdüklü tencerede yaklaşık 30 dakika pişirin. (Eğer düdüklü tencereniz yeni teknolojilerden ise bu süre uzun gelecektir. Bu nedenle normalde nohut yemeğini kaç dakikada pişiriyorsanız aşure malzemelerinin pişmesi için de o kadar süre vermelisiniz.)..

Diğer yandan başka bir tencerede meyve kurularını sıcak su koyduğunuz tencereye ekleyin ve kaynatın..

Yaklaşık 10 dakika yeterli olacaktır.  Bu süre içerisinde de diğer kuru yemişleri başka bir tencerede kaynatın.. 

 En son, düdüklü tencerede pişen, buğday, nohut ve kuru fasulyenin üzerine haşladığınız meyve ve pişen kuruyemişleri ekleyin.. 

 En son şeker ve sıcak su ekleyerek tüm malzemeleri yaklaşık 10 dakika kadar bir arada kaynatın..

  Pişen aşureyi kaselere servis edin ve üzerini isteğinize göre süsleyin. 

Odatv.com

İLGİLİ HABER

https://www.cafemedyam.com/2021/08/17/bir-tencere-asurenin-maliyeti-hesaplandi/