HAYVANLARIN DEPREM ÖNCESİNDE SIRADAŞI DAVRANIŞLAR GÖSTERDİĞİNE TANIK OLDUNUZ MU?

Share

Tweet

Share

Share

Email

Comments

Hayvanların hareket sensörleriyle sürekli izlenmesinin deprem tahminlerine katkıda bulunabileceğini düşünen araştırmacılar hayvan hareketlerini uzaydan takip etmeye hazırlanıyor

🟢 BİLİM İNSANLARI DEPREMLERİ HİSSEDEN HAYVANLARLA ERKEN UYARI SİSTEMİ KURUYOR

Bugün bile kimse bir depremin ne zaman ve nerede gerçekleşeceğini kesin olarak tahmin edemiyor..

Diğer yandan pek çok kişi, hayvanların deprem öncesinde sıradışı davranışlar gösterdiğine tekrar tekrar tanık olduğunu aktarıyor..

-Max Planck Hayvan Davranışı Enstitüsü ve Konstanz Üniversitesi’nden bilim insanları; inek, koyun ve köpeklerin gerçekten depremin erken belirtilerini algılayıp algılayamadığını araştırdı..

Araştırmacılar, bunu öğrenmek için Kuzey İtalya’nın depremlerin sık yaşandığı bir bölgesindeki hayvanlara algılayıcılar yerleştirdi ve aylar boyunca hareketlerini kayıt altına aldı..

Hareket verileri, depremlerden saatler önce hayvanların sıradışı hareketliliğe sahip olduğunu ve depremin merkez üssüne daha yakın hayvanlardaki davranışların daha erken başladığını gösterdi.

-Araştırmacılara göre bu bilgiler, farklı bölgelerdeki farklı hayvan türlerinin hareket kalıplarıyla birlikte yaklaşan bir depremin yeri ve zamanına dair ipuçları sağlayabilir.

Uzmanlar depremlerin kesin biçimde tahmin edilemeyeceğini düşünse de hayvanlar yaklaşan tehlikeyi saatler önceden hissediyor gibi görünüyor..

Örneğin güçlü depremlerin hemen öncesinde yabani hayvanlar, uyudukları ve yuva yaptıkları mekanları terk ediyor, evcil hayvanlar da huzursuzlaşıyor..

-Ancak bu anlatıma dayalı veriler, genellikle bilimsel incelemeye uygun değil çünkü sıradışı davranışların nasıl tanımlandığı çoğu durumda açık değil ve gözlem süreleri de çok kısıtlı. Bu nedenle hayvanlardaki bu davranışlar başka etkenlerle de açıklanabilir..

Bu nedenle, hayvan etkinliklerinin depremler için bir tür erken uyarı sistemi gibi kullanılabilmesi için, ölçülebilir davranışsal değişiklikler görülmesi gerekiyor..

Dahası eğer bir depremin hemen öncesindeki zayıf fiziksel değişikliklere tepki veriyorlarsa depremin merkez üssüne daha yakın olan hayvanlar daha güçlü tepki vermeli..

🟢 HAREKET SENSÖRLÜ HAYVANLAR

Araştırma ekibi, İtalya’nın sık deprem yaşanan bir bölgesindeki bir çiftlikte bulunan ve depremlerden önce sıradışı davranışlar sergilediği bildirilen 6 inek, 5 koyun ve 2 köpeğin tasmalarına ivmeölçer yerleştirdi..

-Hayvanların hareketlerinin birkaç ay boyunca aralıksız kayıt altına alındığı süreçte resmi kaynaklar, bölgede 18 bin deprem gerçekleştiğini bildirdi. Bu depremlerin çoğu küçüktü, yalnızca 12 deprem Richter ölçeğinde 4 ya da daha büyük şiddete sahipti..

-Araştırmacılar da çiftlik üzerinde istatistiksel açıdan anlamlı etkisi bulunan depremleri seçti. Bu seçkiye 28 kilometreye kadar uzanan güçlü depremlerin yanı sıra zayıf ancak merkez üssü çok yakın depremler de dahil edildi..

Çiftlik hayvanlarının etkinlik seviyesinin vücut ivmelenmelerine dayanarak ölçülmesiyle ortaya çıkan veriler, finansal ekonometriden alınan istatistiksel modellerle değerlendirildi. Araştırmanın yazarlarından ve Konstanz Üniversitesi’nden ekonometri profesörü Winfried Pohlmeier bunu şöyle açıkladı..

– Winfried Pohlmeier:

“Her hayvan boyut, hız ve türüne göre farklı biçimde tepki verdiği için hayvan verileri heterojen finansal yatırımcıların verilerini andırıyor..”

Olağan dışı davranış motifleri

Bilim insanları, hayvanların gün içindeki etkinlik motiflerini sekteye uğratabilecek diğer etkenleri de hesaba kattı ve depremlerden 20 saat öncesine kadar uzanan sıradışı davranış motifleri ortaya koydu..

Max Planck Hayvan Davranışı Enstitüsü’nün yöneticisi Marin Wikelskli şunları ekledi..

 – Marin Wikelskli:

“Yaklaşmakta olan sarsıntının merkez üssüne yakın olan hayvanlar, davranışları en erken değişenler oldu. Bu tam da fiziksel değişimlerin yaklaşan depremin merkez üssünde daha sık gerçekleşmesi ve artan mesafeyle zayıflamasından kaynaklanabilecek bir şeydir..”

Hayvanların yaklaşmakta olan bir depremi nasıl hissettiği henüz bilinmiyor..

-Olasılıklardan biri, deprem alanlarında büyük kayaların sıkışmasıyla ortaya çıkan iyonları kürkleri aracılığıyla hissetmeleri. Depremden önce kuars kristallerinden salınan gazları koku yoluyla algılamaları da öne çıkan düşüncelerden..

Araştırmacıların Aralık 2019’dan bu yana gerçek zamanlı kaydettiği veriler, hayvan merkezli bir erken uyarı sisteminin nasıl olacağını gösterdi..

Örneğin, tasmalara yerleştirilmiş bir çip her üç dakikada bir merkezi bir bilgisayara ölçümleri yollayabilir..

Eğer hayvanların etkinliklerinde ortak bir artış gerçekleşiyorsa sarsıntıdan 45 dakika önceye kadar uyarı sinyali almak mümkün..

Araştırmacılar böyle bir uyarı sinyali elde etmeyi bir kez başardı..

– Wikelski:

“Sinyalden üç saat sonra küçük bir deprem bölgeyi sarstı. Merkez üssü hayvan ahırlarının doğrudan altındaydı..”

Ancak hayvan davranışlarının depremleri tahmin etmek için kullanılmaya başlanabilmesi için araştırmacıların öncelikle dünyanın farklı deprem bölgelerindeki daha çok sayıdaki hayvanla ve daha uzun süre gözlem yapması gerekiyor..

Ekip şimdi Uluslararası Uzay İstasyonu’nda birkaç hafta içinde bilimsel araştırmalar için kullanılmaya başlanacak Icarus isimli küresel hayvan gözlem sistemini kullanmayı ve daha kapsamlı verileri incelemeyi hedefliyor..

Alman Havacılık ve Uzay Merkezi’yle (DLR) Rusya Federal Uzay Ajansı’nın (Roskosmos) ortak gerçekleştirdiği ve Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) da desteklediği Icarus bilimsel projesinin başında Martin Wikelski yer alıyor..
 

Max Planck Enstitüler Topluluğu//Independent Türkçe için çeviren: Umut Can Yıldız

🟢 MALATYA’DA DEPREMDEN ÖNCE KUŞLAR GÖÇTÜ

Kuş bilimci ve veterinerler ne dedi?

– Defne’de yaşayan Elif Belli:

“Köpeğim Ares havladı. Dışarıdan ses duyduğunu düşünüp, önce umursamadım. Yatağıma çıkıp, yanağımı yalamaya başladı. Uyandım, sallandığımızı hissettim. Geçer diye düşünüp, tekrar yattım. Ares bu kez sürekli havlamaya başladı, yanağımıza dokunuyordu. Duvarlardan çatırtı sesleri geliyordu, kartonpiyerler, camlar üzerimize düşüyordu. Komşular çığlık atıyordu. Üç çocuğum da çok korkmuştu, bağırmaya başladılar. Kapıyı açıp kendimizi dışarı attık.” 

– Jeofizik yüksek mühendisi Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan:

“Malatya’da deprem öncesinde tüm kuşlar kaçmışlar. Halen karga, kumru, serçe dahil hiçbir kuş yok. Şaşırmadım. Bunun nedeni var..

Şimdi depremle beraber ortaya çıkan elektromanyetik dalgalar kuşların beyinciklerinde fuko akımları -değişken bir manyetik alan uygulanan iletkenin içinde oluşan elektrik akımı- yaratır. Bu fuko akımları hayvanı çok tedirgin eder. Dolayısıyla elektromanyetik dalganın etkisi kalkmadan hayvanlar geri dönmez..

Bu tür akımların özellikle 7 üzeri büyüklükteki depremlerde ortaya çıktığını belirtmeliyim.. 7.5 büyüklüğündeki Gölcük depreminde de görüldü benzer şekilde. Kümes hayvanlarında da aynı etki görülür. Köpekler gibi farklı hayvanlarda da görülse de kanatlılarda daha belirgin görülüyor..”

 

🟢 HAYVANLAR GERÇEKTEN DE DEPREMİ ÖNCEDEN HİSSEDER Mİ?

Hep dillendirilen bu iddiaya çalışma alanı hayvanlar olan bilim insanları ne diyor?

“İnsanlara göre doğadaki değişimleri daha iyi hissedebilirler ama net bir çalışma yok”

– İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Öğretim Üyesi ve kuş bilimci Prof. Dr. Zeynel Arslangündoğdu:

“Hayvanların genel olarak insanlardan üstün bazı özelliklerinin olduğunu bunlardan birinin de daha iyi duyabilme ve hissedebilme olduğunu söyleyebilirim.. Ancak tür tür değişir. Farede farklıdır, güvercinde farklıdır, başka bir türde farklıdır. Sonuç olarak bize göre doğadaki değişimlere daha hassas olacaklarını düşünüyorum ama bunu test etme şansımız yok. Bu konuda bir çalışma yapmadım. Net bir çalışma yok..”

“Biz duyunca geç kalmış oluyoruz onlar daha başlangıç aşamasında duyuyor”

– Ankara Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gültekin Yıldız:

“Hayvanların işitme kabiliyetleri insanlardan katbekat yüksek ..Bazen sesleri bizden 500 kat daha iyi duyarlar.. Farklı frekansları duyabildikleri için normalin dışındaki sesleri de işitiyorlar. İnsanların ancak duyabileceği ortama gelinceye duyabildiği sesleri onlar daha erken duymaya başlıyor. Biz duyunca geç kalmış oluyoruz onlar daha başlangıç aşamasında duyuyor..” 

“Kesinlikle hissetmez” diyen de “hisseder” diyen de var

– Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi’nden Bengi Çınar Kul:

“Depremlerin hayvanlar tarafından hissedildiği iddiası tartışılan bir konu.. Farklı bilim insanları farklı şeyler söylüyor. ‘Kesinlikle hissetmez’ diyen de ‘hisseder’ diyenler de var. Bir kere TÜBİTAK’ta bu konuyla alakalı bir çalışma oldu. Ancak gözleme dayanmadan kulaktan dolma bilgilerle yazılmıştı..

Kuşların manyetik alandan etkilenme durumu var. Kuşların göç etmeleri ve göç yollarını bulmaları bile o manyetik alanlardan kaynaklanıyor. Her sene gideceği yönü nasıl buluyor sorusu o manyetik alanlarla açıklanıyor. Ama depremle ilgili çok net bir bilimsel çalışma yok.”

© The Independentturkish// Ali Kemal Erdem