AFRİN ZEYTİNYAĞLARI, İŞLENİP DÜNYAYA MI SATILIYOR?
“Afrin zeytinyağları yerli üreticiyi mağdur etti”
MHP Hatay Milletvekili Lütfi Kaşıkçı, zeytin üretimi ile dış ticaret verilerine yönelik değerlendirmelerde bulundu.
Kaşıkçı:
“Afrin bölgesinden ülkemize getirilen zeytinyağı, kendi iç piyasamızdaki zeytinyağı fiyatlarını olumsuz etkilemiş ve fiyatların düşmesine sebep olmuştur..
2018’den bu yana Afrin’den Türkiye’ye getirilen zeytinyağı yerli üreticiyi etkiledi..
Afrin’den getirilen zeytinyağının laboratuvar testlerinin yapılması gerekmekte. Söz konusu ithal ürünün, iç piyasaya girişinin engellenmesini, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın Afrin’den zeytinyağı getiren firmaları denetim altına almasını istiyoruz..
Zeytinin yerli üreticinin satışını tamamlamasından sonra Türkiye’ye sokulması icap eder..
Zeytine yönelik desteklemenin, ağaç başına üretim miktarları baz alınarak hesaplanmaması, bu şekilde mağdur edilen Altınözü ilçesindeki zeytin üreticilerinin durumunun düzeltilmesi gerekmekte.”
TARTIŞMA KONUSU OLMUŞTU
2019 yılının kasım ayında, Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu’ndaki Dışişleri Bakanlığı’nın 2020 yılı bütçe görüşmelerinde Afrin zeytini tartışması yaşanmıştı.
CHP Genel Başkan Yardımcısı Ünal Çeviköz konuşmasında:
“Suriye’nin toprak bütünlüğünü Afrin’de Özgür Suriye Ordusu’nun çaldığı zeytinlerden üretilen zeytinyağlarını Türkiye üzerinden ihraç ederek, Suriye’de fakülte kurarak sağlamak mümkün değildir. Bütün dünya, Suriye’deki askeri varlığımızın giderek azaltılmasını beklerken, görülen odur ki AKP’nin Suriye’den çıkmaya niyeti yoktur” demişti.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ise zeytin tartışmasıyla ilgili:
“Suriye’deki zeytinler, zeytinyağı ‘reexport’ yapılıyor bizim üzerimizden. Ve buradan elde edilen gelir de bahçe sahiplerine dağıtılıyor. Yani burada hırsızlık veya başka bir şey yok” ifadelerini kullanmıştı.
CHP Hatay Milletvekili Mehmet Güzelmansur ise ihraç kaydıyla Türkiye’ye getirilen Afrin zeytinyağlarının ne kadarının iç piyasaya sürüldüğüne ilişkin soru önergesi vermişti. Önergede istenilen veriler “ticari sır” gerekçesiyle açıklamamıştı.
Türkiye, 2018 sonlarında Suriye sınırındaki Afrin’den zeytinyağı alımına başladı.
Kaçak yollarla Türkiye’ye giren Afrin zeytinyağı gözde bir ihracat ürünü haline geldi.
Tarım Kredi Kooperatifleri aracılığıyla bakanlıktan satın alan şirketler ürünü iç piyasaya sunuyor.
Hükümet, 600 tonluk alım ile sınırlı tutulacağını söylediği Afrin zeytinyağı, Tarım Bakanlığı eliyle herhangi bir ithalat işlemine tabi tutulmadan Afrin’deki üreticilerden alınıp Türkiye’ye getiriliyor. Tarım Kredi Kooperatifleri aracılığıyla bakanlıktan satın alan şirketler ürünü iç piyasaya sunuyor. Uzmanlar; bugüne kadar Türkiye’ye sokulan zeytinyağı miktarı 13 bin tonu geçti, yaz sonuna kadar Afrin’den gelen zeytinyağları 20 bin tona ulaşacak. Uzmanlar; bir başka ülkeden getirilmesine rağmen ‘ithal mal’ sayılmayan Afrin zeytinyağları artık ‘Türk malı’ haline gelmiş durumda.
Zeytin Dalı Gümrük Kapısı’ndan 17 litrelik teneke kutularla Türkiye’ye sokulan ve işlenip ihraç edilmek üzere şirketlere satılan binlerce ton zeytinyağı, kötü bir sezon geçiren zeytinyağı ihracatına adeta nefes oldu.
Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçı Birlikleri Başkanı Davut Er:
“Son 4 ayda toplamda 13 bin tonluk zeytinyağı getirildi. Yaz sonuna kadar bu miktarın 20 bin tona ulaşacağını öngörüyoruz. Afrin’den zeytinyağı getirilmesine ekonomik değil siyasi nedenlerle karar verildi, ancak gelinen noktada Afrin zeytinyağının sektör için çok önemli bir kalem haline geldi. Önümüzdeki yıl ve sonraki dönemlerde de Afrin’den zeytinyağı alınması bizim için iyi olur. Ama şu an için hükümet gelecek dönem için karar vermiş değil.”
Zeytinde ‘yok yılı’ yaşanıyor!
Resmi verilere göre, 2018 Ocak ve Şubat aylarında yaklaşık 120 milyon dolarlık zeytinyağı ihracatı yapılırken, 2019 Ocak ve Şubat aylarında ise zeytinyağı ihracatı yaklaşık 28 milyon dolar oldu. Yani geçen yılın aynı dönemine göre ihracat kaybı yüzde 75’i aştı. Bu gerilemenin en önemli nedeni, Türkiye’nin zeytinde ‘yok yılı’ yaşıyor olması, yani rekoltenin düşük seyretmesi.
Atalan Dış Ticaret sahibi Başkanı Ali Nedim Güreli:
”Kötü giden sezona rağmen Afrin zeytinyağları sayesinde ihracatta daha da gerilere düşmedik. Afrin zeytini olmasaydı bu kadar da ihracat yapamazdık. Eskiden bu ürün Afrin’den kaçak geliyordu ve Aydın’da kurulan borsalarda üreticilere satılıyordu. Getiren tedarikçi kimse, o fatura kesiyordu. Şimdi devlet eliyle satış yapılıyor. Artık yaklaşık 30 bin tonluk üretimi olan Afrin zeytinyağlarının çok büyük bir kısmı Türkiye’ye geliyor. Afrin zeytinyağı adeta Türk malı haline geldi.”
Üreticiler Mutsuz!
Yerli zeytinyağı üreticileri ise mutlu değil. Afrin zeytinyağının piyasaya girmesiyle beraber, zeytinyağının litre fiyatı da 3 TL düştü. Üreticiler, Afrin zeytinyağının hasat mevsimi sonrasında getirilmesini ve böylelikle iç piyasadaki satış fiyatlarını etkilememesini talep ediyorlar.
Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi Başkanı Ümmühan Tibet:
”Dünyanın en büyük dördüncü zeytinyağı üreticisi olan Türkiye, mevcut üretimi ile dünya fiyatlarını etkileme gücüne sahip değil. Hükümet, Afrin zeytinyağlarının iç piyasaya sürülmemesi konusunda bize teminat verdi. Avrupa’da kişi başına yıllık tüketim 12 litrelerdeyken, Türkiye’de sadece 3 litre civarında. Mevcut kriz ortamı da talebi düşürüyor. Biz hükümetimizin üreticileri de düşünerek hareket etmesini talep ediyoruz.”
Zeytin Dalı Operasyonu
20 Ocak 2018’de Türk Silahlı Kuvvetleri ve Türkiye destekli Özgür Suriye Ordusu grupları tarafından Suriye’nin Halep ilinin Afrin ilçesi ile Azez ilçesine bağlı Tel Rıf’at kentine yönelik başlattığı askeri harekat sonrasında, bölge Kürt Demokratik Birlik Partisi (PYD) ve onun silahlı kanadı olan Halk Savunma Birlikleri’nden (YPG) alınmıştı. Bu bölge Suriye’nin en zengin zeytin arazilerine sahip olduğu için de bu operasyona Zeytin Dalı Operasyonu adı verilmişti.
Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli:
”Afrin’den getirilecek ürün miktarı 600 ton ile sınırlı olacak, bu miktar da yıllık yaklaşık 200 bin tonluk zeytinyağı üretimi yapan Türkiye için önem taşımıyor.” demişti…!
Hükümet yetkilileri:
”Afrin zeytinyağlarının Türkiye’ye getirilmesindeki asıl ama.; buradan elde edilecek gelirin PYD’ye ulaşmasını engellemek.”
‘Zeytin Dalı Gümrük Kapısı’
Türkiye, Afrin’den gelen zeytinyağının geçişini kolaylaştırmak ve bölge ile ticareti artırmak amacıyla Hatay’ın Kumlu ilçesinde gümrük kapısı inşa etti. Geçtiğimiz günlerde hizmete giren gümrük kapısına ‘Zeytin Dalı Gümrük Kapısı’ adı verildi.
Aram Ekin Duran/İstanbul
© Deutsche Welle Türkçe
